ابتدا عکس های زیر را ببینید:

آیا همه آنها با یک لنز عکس برداری شده اند؟ آیا گستره ی وسیع تصویر رعد و برق با فضای بسته قطره آب هر دو با یک لنز پدید می آیند؟ یک لنز توانایی عکاسی همه تصاویر بالا را ندارد. هر یک با نوع خاصی از لنزها عکسبرداری شده اند. ابتدا لازم است کمی درباره عدسی بدانیم. تصویر زیر یک عدسی محدب الطرفین را نشان می دهد که در دوربین ها به کار گرفته می شود. اگر گرد شدگی طرفین را امتداد دهیم (نقطه چین های زرد رنگ) می بینیم که دو دایره درست می شود. این دایره ها مرکزی به نام C و شعاعی با نام R دارند. F نقطه کانونی عدسی است که دقیقاً میان C و O (مرکز عدسی) واقع شده است. فضای بین O تا F را فاصله کانونی می گویند و با f نمایش می دهند. پس برای مثال وقتی گفته می شود فاصله کانونی یک عدسی 70 میلیمتر است یعنی فاصله O تا F آن عدسی 7 سانتیمتر یا همان 70 میلیمتر است. شرایط برای طرفین عدسی یکسان است. در تصویر زیر ، سمت راست به عنوان جلوی عدسی (جایی که موضوع عکاسی قرار می گیرد) و سمت چپ به عنوان پشت عدسی (مکان تشکیل تصویر) در نظر گرفته شده است:

 بسته به مکان قرارگیری سوژه و فاصله آن تا عدسی ، تصاویر مختلفی حاصل می شود. این تصاویر گاهی کوچکتر و گاهی بزرگتر از اندازه حقیقی جسم هستند. گاهی حقیقی و قابل رؤیت و بعضی مواقع مجازی و غیر قابل مشاهده هستند که همانطور که گفته شد بسته به محل قرار گیری موضوع و فاصله آن تا عدسی است. وقتی جسم دقیقاًً روی C (سمت راست) قرار می گیرد تصویر آن نیز دقیقاً روی C (سمت چپ) ایجاد می شود. این حالت تنها حالتی است که موضوع عکاسی و تصور آن هم اندازه هستند. گاهی در لنز ها چندین عدسی در کنار هم قرار می گیرند و با ایجاد یک عدسی مرکب سعی در تصحیح خطای یکدیگر می کنند. تصویر زیر تکنولوژی لنزهای سری L کمپانی Canon است که چندین عدسی و موتورهای ضد لرزش در پس یکدیگر قرار دارند:

اکنون که عملکرد عدسی و مفهوم فاصله کانونی ( f ) مشخص شد می توانیم معرفی انواع لـنز ها را آغاز کنیم. لنز ها بر اساس فاصله کانونی آن ها طبقه بندی می شوند. عدسی با فاصله کانونی 50 میلیمتر (تقریباً) را عدسی Normal می گویند. هر عددی کمتر از این عدد را عدسی Wide و بیشتر از این مقدار را عدسی Tele می گویند. عدسی های Wide و Normal به دلیل فاصله کانونی کوتاهشان از ابعاد کوچکی برخوردارند. اما هر چه طول فاصله کانونی بیشتر می شود طول بدنه لـنز نیز افزایش می یابد و عدسی رو به Tele تر شدن می رود. به این سه مدل لنز توجه کنید:

همانطور که می بینید با افزایش فاصله کانونی ، طول بدنه لنز نیز به ناچار بلند تر می شود. به عدسی هایی با فاصله کانونی بسیار کوتاه مثلاً 11 میلیمتر عدسی Wide Angle یا Fish Eye (چشم ماهی) گفته می شود. زاویه دید این نوع لنز ها مانند چشم ماهی بسیار زیاد است و گستره بسیار زیادی را نشان می دهد حتی اگر به سوژه خیلی نزدیک باشید. تصاویر زیر نمونه هایی از عکاسی با لنز Fish Eye هستند:

همانطور که در تصویر سمت چپ می بینید عکاسی در یک کابین اختصاصی هواپیما صورت گرفته است و عکاس حداکثر یک متر با سوژه فاصله دارد. در دو تصویر دیگر از یک سوژه وسیع عکسبرداری شده است. پس عکاس محدودیتی در نزدیک شدن به موضوع ندارد ، اما نمی تواند دوربین را به موضوع بچسباند. در همه این تصاویر یک گردشدگی دیده می شود. به طور کلی دفرمه کردن (Deformation) از خاصیت لنز های Wide است. برای همین است که برای عکاسی از چهره (Portrait) از این نوع عدسی استفاده نمی شود. چرا که ممکن است در اجزای صورت دفرمگی ایجاد کند و تصویر نامناسبی بدست آید. برای مثال می توانید تصاویر زیر را مشاهده کنید:

هیچ گاه تفاوت اندازه سر و پاهای این دختر بچه به این اندازه که در تصویر دیده می شود نیست. برای یک پرتره مجلسی یا پرسنلی (عکسبرداری از چهره) ، دو تصویر فوق مطلوب نیستند چرا که حقیقت را نمایش نمی دهند ، اما گاهی خبرنگاران و عکاسان تبلیغاتی برای شوخی با سوژه های عکاسی خود و جلوه نمایی بیشتر یک مطلب از چنین خصوصیت لنز های Wide استفاده می کنند. هر چه از فواصل کانونی Wide به سمت Normal  و سپس Tele می رویم این دفرمه شدن کاهش و نهایتاً اینقدر کم می شود که حذف شده به نظر می رسد.

لنز Normal لنزی است که تصویری هم اندازه با موضوع عکاسی می دهد و بزرگنمایی یا کوچک نمایی صورت نمی گیرد. وقتی عکسی را که با لنز Normal عکاسی شده می بینید فواصل اجسام در عکس همان اندازه ای است که عکاس با آن ها فاصله داشته است. برای مثال به تصاویر زیر دقت کنید:

جوانه یک برگ ، بزرگتر از یک بند انگشت نمی تواند باشد در حالیکه بخش نسبتاً وسیعی از تصویر سمت راست را اشغال کرده است. اما چون این تصاویر با لنز Normal گرفته شده اند پس هیچ گونه بزرگنمایی وجود ندارد و دلیل بزرگ بودن جوانه برگ فقط نزدیک شدن عکاس به آن است. در تصویر سمت چپ هم هیچگونه گردشدگی و دفرمگی دیده نمی شود.

به لنزهایی با فواصل کانونی بیش از 50 میلیمتر Tele گفته می شود. واژه Tele به مفهوم "از دور به نزدیک آوردن" است. مانند Telephone و Television که به ترتیب صدا و تصویر را از نقطه ای دور به ما می رسانند. پس خاصیت لنز های Tele در درجه اول نزدیک کردن اجسام دور است (کارهای خبری). ویژگی دیگر لنزهای Tele بزرگنمایی آن هاست. خاصیت دیگر آن ها ایجاد پس زمینه ی محو در تصاویر است. این لنز برای عکسبرداری چهره بسیار مناسب است و کوچکترین دفرمگی و گردشدگی در آنها ایجاد نمی کند. به نمونه هایی از عکس های گرفته شده توسط این نوع عدسی توجه کنید:

تصویر سمت راست ، یک تصویر چهره و بدون هیچ گونه دفرمگی و گردشدگی است. تصویر وسط تصویری زیبا با پس زمینه ای محو می باشد. تصویر سمت چپ نیز مفهوم بزرگنمایی و استفاده از عدسی Tele را به خوبی می رساند. وقتی فاصله کانونی خیلی خیلی زیاد می شود و به اعدادی مانند 400 ، 600 ، 800 و 1200 میلیمتر و بیشتر نیز می رسد از واژه Super Telephoto به جای Tele استفاده می شود. لنز زیر یک لنز Super Tele است که برای کارهای خبری ورزشی و همچنین حیات وحش مورد استفاده قرار می گیرد:

طول بعضی از این لنز ها به 90 سانتیمتر می رسد و بعضی دیگر که کاربرد نجومی دارند بیش از یک متر طول دارند که البته قیمت نجومی هم دارند و همچنین نزدیک به 40 کیلوگرم وزن:

هر گاه لنزی دارای عدسی متحرکی در درون بدنه خود باشد که با حرکت کردن در طول بدنه لنز ، فاصله خود با جسم را طوری تنظیم کند که تصویر جدیدی حاصل شود به آن لنز ، Zoom  گفته می شود. مثلاً لنز Canon 28-300mm یک لنز Zoom است که هم فواصلی از Wide و هم Normal و هم تا 300 میلیمتر Tele می شود. یعنی عدسی با حرکت کردن در طول بدنه لنز ، فواصل کانونی 28 تا 300 میلیمتر را ایجاد می کند. این لنز به دلیل در برداشتن هر سه نوع فاصله کانونی یک لنز Zoom کامل است. اما Canon 70-200mm هم یک لنز Zoom است در حالیکه فقط شامل فواصل کانونی Tele می شود. مثال دیگر Canon 16-35mm است که یک لنز Zoom با فواصل کانونی Wide می باشد.

  علاوه بر انواع لنزهایی که بیان شد یک نوع دیگر لنز وجود دارد که ویژه بزرگنمایی موضوعات ریز طراحی و ساخته شده است که به لنزهای Macro شهرت دارند. شکل ظاهری آن ها شبیه به لنز های دیگر است و دارای انواع فواصل کانونی می باشند. تصاویر زیر با هیچ لنزی قابل عکسبرداری نیست مگر لنز Macro چرا که حتی قادر است با موضوع عکاسی ، تنها 1 سانتیمتر فاصله داشته باشد (تقریباً به موضوع بچسبد). میکروسکوپ ها نوعی لنز Macro هستند:

 اکنون می توانید نوع لنزهایی که با آنها 4 تصویری که در ابتدای این بخش قرار داده شده است را تشخیص دهید:

 به ترتیب از سمت راست به چپ ، استفاده از لنز Wide (گستره زیاد) - استفاده از لنز Normal (نزدیکی موضوع ضمن عدم دفرمگی و عدم محو شدن پس زمینه) - استفاده از لنز Tele (بزرگنمایی و محو شدن پس زمینه) - استفاده از لنز Macro (بزرگنمایی موضوع بسیار ریز).

omidmagazine.blogfa.com/post-118.aspx‎